De Internationale Spectator – opinie | Na zijn vijfde doodverklaring verscheen Boko Haramleider Abubakar Shekau deze week opnieuw in een video. ‘Ik leef en ben gezond’, was zijn boodschap. De geschiedenis herhaalt zich, laten we ervan keren
De geschiedenis herhaalt zich, soms tot het pijnlijk wordt. Boko Haramleider Abubakar Shekau verscheen begin deze week opnieuw in een video nadat hij half augustus voor de vijfde keer was doodverklaard door het Nigeriaanse leger. ‘Ik ben ok, gezond en in leven’, liet de terreurleider in militair tenue weten, achter een muur van korans en omgeven door gewapende strijders.
In een ruim een half uur durende video, datum onbekend, spot hij met de Nigeriaanse president Muhammadu Buhari, legerleider Buratai, de ‘ongelovigen’ van Nigeria en buurlanden Niger en Tsjaad. ‘Doe wat je wilt met John Kerry, Ban Ki-moon en je Geneve-mensen, Allah wint het toch. Jullie gevechtsvliegtuigen maken geen indruk. Het gaat niet om deze kleine Shekau, alles gaat om de macht van Allah.’ Ook waarschuwt Shekau de familie van de ontvoerde Chibok-meisjes. ‘Jullie hebben een lange weg te gaan. Zolang onze broeders vastzitten, brengen we jullie meisjes niet terug.’
Dodelijk gewond
Niks dodelijk gewond door een luchtbombardement, zoals een legerwoordvoerder vorige maand verklaarde, twee weken na het nieuws dat de groep een nieuwe leider zou hebben. Terreurgroep Isis had in zijn wekelijkse online medium Al-Naba bekendgemaakt dat Abu Musab al-Barnawi, vermeend zoon van Boko Harams eerste leider en oprichter Mohamed Yusuf, het stokje over zou nemen. Van deze jonge twintiger weten we weinig, behalve dat hij minder moslims en moskeeën tot doelwit wil maken. Zijn pijlen zijn gericht op Christenen, zo zei hij in een video. Shekau, waarvan we alweer een aantal maanden niets hadden gehoord, liet in een audio-bericht weten het niet met die wissel eens te zijn.
Dat leidde tot speculaties over een interne machtsstrijd, mogelijk gevoed door Isis die zijn invloed in West-Afrika uit zou willen breiden, maar de eigenwijze en maniakale Shekau liever kwijt dan rijk zou zijn. Er verschenen berichten over gevechten tussen de verschillende fracties van de groep. Een machtsstrijd, voor Boko Haram niet onbekend, is een teken van zwakte.
‘Technisch verslagen’
Met nieuwe beelden van de Chibok-meisjes probeerde Boko Haram de aandacht af te leiden, en te laten weten allesbehalve gespleten en verslagen te zijn. Want die indruk werd sinds het aantreden van president Buhari in 2015 wel gewekt. De staatsman maakte werk van de strijd tegen terreur en beloofde de groep in december 2015 te hebben verslagen. Hij betaalde zijn leger beter, haalde de verstoorde banden met de buurlanden Tsjaad, Kameroen en Niger aan, al kwam een gezamenlijke strijdmacht niet echt van de grond. En hij verplaatste het militaire commandocentrum van de hoofdstad Abuja naar Maiduguri, dichterbij het vuur, het hart van Boko Haramgebied.
Buhari boekte succes. Had de terreurgroep in 2014 nog hele gebieden in handen, anno 2016 is Boko Haram teruggedrongen tot de grensgebieden van Nigeria. Het Sambisawoud werd uitgekamd, honderden gijzelaars met regelmaat bevrijd. Vluchtelingen keerden langzaam terug. Shekau bleef een dik jaar stil. Verkiezingsbelofte ingelost, liet Buhari in december weten. ‘Boko Haram is technisch verslagen’.
Gelekt memo
Maar terugdringen tot de uithoeken van het land, is niet hetzelfde als verslaan, zo heeft de geschiedenis keer op keer bewezen. Boko Haram blijkt bijzonder veerkrachtig. De beweging wist na talloze militaire offensieven weer op te staan en telkens een graadje bloeddorstiger terug te keren. Boko Haram beantwoordt geweld met geweld. Ook dit jaar pleegde de groep verschillende aanslagen, eenmaal op enkele kilometers van Maiduguri. Volgens een in augustus gelekt memo van het Nigeriaanse leger zou de terreurgroep grote aanslagen beramen, ook in de hoofdstad Abuja. En nu duikt de dodelijk gewond gewaande Shekau ook nog eens op.
Het Nigeriaanse leger serveert hem af als een te negeren ‘madman’, die onderweg is naar zijn ‘waterloo’. Maar Shekau heeft Boko Haram wel van een politieke beweging omgevormd tot een gehaaide moordmachine die 20.000 doden heeft gemaakt. Via een netwerk van commandanten rekruteert hij zijn strijders uit een vijver van slecht geschoolde en werkloze jongeren. Biedt ze geld, wapens en het gevoel ergens bij te horen. Maakt gebruik van hun gebrekkige religieuze kennis, dat jongeren vatbaar maakt voor zijn ideologische boodschap, het islamiseren van Nigeria.
Klappen
Boko Haram kan je klappen verkopen, maar hun ideeën raak je niet, aldus een goed ingevoerde Nigeriaanse journalist. Een sterk leger is nodig in de strijd tegen de terreur, om de poreuze grenzen te bewaken en burgers, religieuze leiders, markten, scholen en busstations te beschermen. Maar militair materieel maakt geen einde aan deze terreur. De voedingsbodem blijft bestaan, de toevoerkanalen houden stand.
Een sterk inlichtingenapparaat, een functionerende rechtspraak en goede onafhankelijke onderzoeksjournalistiek moeten uitzoeken waar Boko Haram zijn wapens en geld vandaan haalt. Namen en rugnummers van zijn godfathers, die moeten we boven tafel krijgen. Er zijn geen aanwijzingen dat Boko Haram structureel steun van Isis krijgt, zoals vaak wordt beweerd. Aannemelijker, en bewezen, is dat die toevoerkanalen binnen de eigen landsgrenzen te vinden zijn. Door zakenmannen en politici af te persen, militaire bases te veroveren, lokale belastingen te heffen. Boko Haram heeft behalve een harde kern van strijders ook een geïnfiltreerde schil van sympathisanten en opportunisten die aan de groep om wat voor reden dan ook steun, informatie of andere diensten verleent.
De wederopstanding van deze ‘madman’ bewijst dat de geschiedenis zich pijnlijk herhaalt. Laten we ervan leren.
Dit opiniestuk verscheen op 28 september 2016 in de Internationale Spectator, magazine van het Clingendael Instituut voor Internationale Betrekkingen.
